Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, trẻ em không chỉ “như búp trên cành, biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan” mà còn là người chủ tương lai của đất nước, một lực lượng “tuy tuổi còn nhỏ cũng có thể làm những việc ích nước, lợi dân.”
Chủ tịch Hồ Chí Minh đón các cháu thiếu nhi tại Phủ Chủ tịch trong ngày Tết Trung thu năm 1961. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Trong thư gửi các cháu Tết Trung thu năm 1952, Bác Hồ viết:
“Ai yêu nhi đồng bằng Bác Hồ Chí Minh Tính các cháu ngoan ngoãn, mặt các cháu xinh xinh Mong các cháu cố gắng, thi đua học và hành Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của minh Để tham gia kháng chiến, để giữ gìn hòa bình Các cháu hãy xứng đáng, cháu Bác Hồ Chí Minh!”
Đối với Người, trẻ em không chỉ là lớp cháu con cần xã hội dành cho tình thương yêu, sự chăm chút (mà chính Người suốt đời đã từng yêu thương, chăm chút, ngay cả trong những năm tháng kháng chiến trường kỳ, những lúc vận mệnh đất nước ngàn cân treo sợi tóc), mà trẻ em còn là một lực lượng xã hội “biết yêu nước, biết ghét đế quốc,” khi người lớn phải kháng chiến cũng “hăng hái tham gia” và cũng “oanh liệt hy sinh cho Tổ quốc.”
Người mong muốn và đặc biệt quan tâm, nhắc nhở, khích lệ các cháu là học tập, học sao cho tốt, cho giỏi, bởi “Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có được vẻ vang sánh vai các cường quốc năm châu hay không chính là nhờ một phần lớn ở công cuộc học tập của các cháu…”
Con người là vốn quý, thiếu nhi là vốn quý nhất trong vốn quý ấy. Bác Hồ chỉ rõ: “Ngày nay chúng là thiếu nhi, ít năm sau chúng sẽ là công dân, cán bộ” điều này có nghĩa rằng hôm nay chúng ta chuẩn bị cho các em như thế nào, nay mai hệ quả gặt hái được sẽ như thế ấy.
Nhân kỷ niệm Ngày Quốc tế Thiếu nhi 1/6, tối 31/5/1969, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng thiếu nhi Thủ đô xem biểu diễn văn nghệ chào mừng Bác. (Ảnh: TTXVN)
Với mục tiêu đào tạo các em thành “người chủ tương lai của nước nhà, người công dân tốt, người cán bộ tốt của nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh,” Bác Hồ đặt ra yêu cầu thực hiện giáo dục toàn diện đối với thiếu nhi.
Ngày 15/5/1961, vào dịp kỷ niệm lần thứ 20 Ngày thành lập đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, Người đã gửi thư cho thiếu niên, nhi đồng cả nước và căn dặn:
1- Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào,2- Học tập tốt, lao động tốt,3- Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt,4- Giữ gìn vệ sinh thật tốt5- Khiêm tốt, thật thà, dũng cảm
Năm điều Bác dạy thiếu nhi hàm chứa những truyền thống quý báu từ bao đời nay của dân tộc ta. Đó là truyền thống yêu nước nồng nàn, kiên cường chiến đấu chống mọi kẻ thù xâm lược; ham học hỏi, cầu tiến bộ; đoàn kết, nhân ái, thương người như thể thương thân; lao động cần cù, dũng cảm, sáng tạo và mối quan hệ tin cậy, chân thật trong cộng đồng…
Năm điều Bác Hồ dạy thiếu nhi phản ánh những đặc trưng cơ bản của lớp người mới được hình thành trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa mang tính toàn diện rõ rệt.
Năm điều ấy cũng phản ánh nguyên lý giáo dục mới của Đảng ta là học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động, sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội.
Chủ tịch Hồ Chí Minh vui múa hát cùng các cháu thiếu nhi tại Phủ Chủ tịch nhân ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6/1960. (Nguồn: TTXVN)
Cùng với năm điều Bác dạy đó, di sản lý luận và những lời dạy, những kinh nghiệm thực tiễn về giáo dục thiếu nhi mà Bác để lại cho chúng ta hết sức phong phú trên nhiều bình diện.
Bác dạy: “Trồng người phải mất trăm năm,” Bác kêu gọi các tổ chức đoàn thể, nhà trường, gia đình, các anh chị phụ trách bồi dưỡng cho các em “dần dần có cái tư cách của con người mới,” “thành những công dân có tài, có đức.”
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành những tình cảm yêu thương nhất cho các cháu thiếu nhi (Việt Bắc, năm 1950). (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc dạy chữ phải luôn đi đôi với việc dạy các em làm người; việc chăm sóc luôn phải đi đôi với việc bảo vệ thiếu nhi, giáo dục trong tổ chức Đội. Chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em vừa là vấn đề hướng đến ngày mai vì tương lai của dân tộc, vừa là những công việc cần làm tốt ngay từ hôm nay vì hạnh phúc của mỗi gia đình.
Người nói: “Giáo dục nhi đồng là một khoa học… Cách dạy trẻ, cần làm cho chúng biết yêu Tổ quốc, thương yêu đồng bào, yêu lao động, biết vệ sinh, giữ kỷ luật, học văn hóa. Đồng thời phải giữ toàn vẹn cái tính vui vẻ, hoạt bát, tự nhiên tự động, trẻ trung của chúng, chớ nên làm cho chúng hoá ra người già cả… Trong lúc vui cũng cần làm cho chúng học. Ở trong nhà, trong trường học, trong xã hội chúng đều vui, đều học.”
Chủ tịch Hồ Chí Minh với đoàn nghệ thuật thiếu nhi Liên khu X và đội thiếu sinh quân đến chúc mừng sinh nhật lần thứ 60 của Người tại chiến khu Việt Bắc (19/51950). (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Cũng từ am hiểu đặc tính của trẻ em, Người yêu cầu các thầy cô giáo, cán bộ phụ trách, các Đảng viên, những người lớn, các bậc cha mẹ, phải gương mẫu từ lời nói đến việc làm trước các em.
“Nếu các cô, các chú bảo: “các em phải siêng làm” nhưng các cô các chú lại đi ngủ, hoặc dạy “các em phải thật thà” nhưng các cô các chú lại nói sai, hay bảo “các em phải giữ vệ sinh chung” nhưng các cô các chú bẩn như thế không được. Dạy các cháu thì nói với các cháu chỉ là một phần, cái chính là phải cho các cháu nhìn thấy, cho nên những tấm gương thực tế là rất quan trọng. Muốn dạy cho trẻ em thành người tốt thì trước hết các cô các chú phải là người tốt,” Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn.
Sinh thời, tình yêu thương vô tận của Bác Hồ luôn trước hết hướng về các cháu thiếu nhi: “Ai yêu nhi đồng bằng Bác Hồ Chí Minh.” Trước lúc đi xa, Người vẫn để tâm nhắc nhở toàn Đảng, toàn dân “nâng cao trách nhiệm chăm sóc và giáo dục thiếu niên nhi đồng.”
(Nguồn: TTXVN)